CEZA HUKUKUNDA SERİ MUHAKEME USULÜ İŞLEYİŞ İZLENCE KILAVUZU
GİRİŞ
Seri muhakeme usulü hukukumuzda, mahkemelerin iş yükünü azaltmak, muhtemel yargılama süresinin uzamadan, daha kısa sürede bitmesi hedeflenerek kanunumuzda yer edinmiş muhakeme ve yargılama usulüdür.
Bu aşamada seri muhakeme usülü hakkında kısa bilgiler verilecek olup, kılavuzun ileri aşamalarında herkesin karşı karşıya kalabileceği durumlar sürecin başlangıcından bitişine kadar ele alınacaktır.
SERİ MUHAKEME USULÜ
01.01.2020 tarihi itibariyle kendisine uygulanma alanı bulan bu yargılama usulü CMK M.250 düzenlenmiştir. Ceza Muhakemeleri Kanununda bu yargılma usulünün uygulanabileceği suç türleri sayılmıştır.
Bu suç türleri:
- Köye ve köylünün ortak kullanımına sunulmuş alanların işgal edilmesi, ortak kullanım alanlarından diğer kişilerin yararlanabilme olanağının engellenmesi ile kamuya veya özel kişilere ait suların mecrasının değiştirilmesi (TCK m.154 f/2, f/3),
- Kişilerde korkuya kaygıya paniğe neden olacak veya kişilerin mal ve sağlıklarını tehdit edecek şekilde silah kullanımı, yangın çıkarılması, bina çökmesi, toprak kayması ve sel felaketini oluşturacak kişiler (TCK m.170),
- Alkollü veya uyuşturucu etkisinden araç kullanımı ile kişilerin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokabilecek araç kullanımı (TCK m.179, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Başka birinin sağlığını tehlikeye sokacak şekilde gürültüye neden olma (TCK m.183),
- Paranın sahte olduğunun bilinmesine rağmen bu parayı kabul etmek veya bilinmeden alınan sahte paranın piyasaya sürülmesi (TCK m.197, ikinci ve üçüncü fıkra),
- Mühür bozma (TCK m.203),
- Kamu görevlisinin düzenlediği belgeye yalan bilgi vermek (TCK m.206),
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (TCK m.228, birinci fıkra),
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK m.268),
- Kurusıkı silahlarda amacının dışına çıkalacak modifiye yapılması ve silahı normal mermi atan silah haline getirme, ruhsatsız silah taşımak, yasalarda aykırı bulunan silah ve mermilerini ülkeye getirmek üzerinde bulundurmak, bıçak hançer muşta gibi saldırı silahı olan araçları, satan alan, satan veya taşıyanlar (Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun m. 13/1, 3, 5 – m.15/1,2,3)
- 6831 sayılı Orman Kanunu (m.93/1),
- 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun (m.2),
- 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (m. Ek 2/1-1)
Yukarıda sayılmış suçlar dışında seri muhakeme yargılama usulü uygulanamayacaktır.
Suçlar ve karşılığında uygulanacak cezalar kanunlarımız ile belirlenir. Hukukumuzda belirli olan suç türlerini, işlenme hali veya işlendiğine dair şüphe uyandığında yetkili olan polis, jandarma gibi kolluk kuvvetleri tarafından ifadeniz ve verdiğiniz bilgiler ışığında tutulacak tutanaklar ile olay hakkında bir dosya oluşturulup, bu dosya Cumhuriyet Savcılığına gidecektir. Savcılık soruşturma adı verilen bu aşamada, suçun işlendiğine dair araştırmalar yapacak olup, olaya ilişkin deliller toplayacak, bu delillerin korunmasını sağlayacaktır. Cumhuriyet Savcılığı, suçun seri muhakeme usulüne tabi olup olmadığını kontrol edecektir. Hakkınızda yeterli şüphenin var olduğuna dair bir kanaat oluşur ise Cumhuriyet Savcısı iddianame düzenleyecektir. İddianame düzenlenene kadar şüpheli kendisi de Cumhuriyet Savcılığına yapacağı bildirimle seri muhakeme usulüne tabi olmayı isteyebilmektedir.
Bu süreçte dava açılmasına yer olduğu kanaatine varılırsa, iddianame mahkemeye sunulacak olup, mahkeme tarafından kabul edileceği ana kadar uygulanabilecek bir usul şeklidir. Bu halde savcı tarafından yaptırım kanunda belirtilen sınırlar arasında belirlenir ve yarıya indirilerek uygulanır.
İşlenen fiil seri muhakeme usulü kapsamında olan suçlara giriyorsa, Cumhuriyet Savcılığı tarafından şüpheli kişiye davet çıkartılacaktır. Öncelikle Cumhuriyet Savcısı, şüpheliye bilgilendirme metni okuyacak olup bu metinde seri muhakeme usulünde yaptırımın savcılık tarafından belirleneceği, cezanın yarı oranında indirilerek uygulanacağı bildirilir. Yapılan bilgilendirme sonucunda şüpheli tarafından, isim soyisim altına ‘’okudum’’ ‘’bilgilendirildim’’ ibaresi konarak imzalanacaktır. Bu imza seri muhakeme usulünü kabul etmiş olduğunuz anlamına gelmez. Bu imzanın mahiyeti, savcılık tarafından size yargılama usulünün nasıl işleyeceği hakkında bilgi verildiğini kanıtlamaktır. Tarafınıza bilgi verilmemişse bu belgeyi imzalamama hakkına sahipsiniz.
Bu aşamadan sonra Cumhuriyet savcısı TCK 61/1 hükmü uyarınca suçun işleniş biçimine göre alt sınır ve üst sınır içinde kalacak bir ceza belirleyecek olup bu miktarı yarı oranında indirecektir. Müdafii (avukat) huzurunda şüpheli olarak görüldüğünüz suç hakkında tarafınıza sunulmuş olan cezayı kabul etmeme hakkına da sahipsiniz. Eğer teklifi kabul etmezseniz genel yetkili mahkemede işlediğiniz suçun yargılaması yapılacaktır. Aslında yapılan bu teklif yargı kurumunun sizinle masaya oturup anlaşmasına benzetilebilir. Yargı kurumunun avantajı iş yükünün azalması ve uzayabilen yargılama sürecine girilmeden adaletin sağlanması olacak iken, sizin avantajınız genel yetkili mahkeme tarafından yapılacak olan olası yargılama sonucunda, alacağınız cezanın yarı oranında indirilmesi olacaktır. Sunulan teklifi kabul ettiğiniz takdirde, Cumhuriyet Savcısı hakkınızda seri muhakeme usulünün uygulanmasını talepname ile yazılı olarak görevli mahkemeden talep edecektir. Görevli mahkeme seri muhakeme usulüne giren suçlarda Asliye Ceza Mahkemesidir.
Takip eden aşamada avukatınız ile birlikte mahkemeye gidecek olup hakim tarafından dinleneceksiniz. Hakim burada sizin seri muhakemeyi kendi iradenizle kabul edip etmediğinizi ve yapılan eylemin seri muhakeme kapsamına girip girmeyeceğini denetleyecektir. Hakim kendine sunulan talepnamedeki ceza ile sınırlıdır. Bu yaptırımdan başka bir yaptırım teklifinde bulunamayacağı gibi daha az/çok bir cezaya hükmedemez.
Cezaya ilişkin koşulların bulunması halinde; Cumhuriyet savcısı tarafından, Ceza Muhakemesi Kanunun 231.maddesine göre hükmün açıklanmasının geriye bırakılması (HAGB)* uygulanabilir. Sonuç cezanın hapis olarak belirlenmesi durumunda; hapis cezası, Türk Ceza Kanunu 50.madde gereğince seçenek yaptırımlara çevrilebilecek** ya da Türk Ceza Kanunu 51.madde gereğince ertelenebilecektir.***
(*: Belirli şartların bulunması halinde karar verilmiş hapis cezasının, 5 yıl denetleme süresine tabi tutularak bu süre içinde kişinin bir daha kasıtlı bir suçtan ceza almaması durumunda hükmün düşürülmesidir.)
(**: Kısa süreli hapis cezalarında suçlunun kişiliği sosyal ve ekonomik durumu da göz önünde bulundurularak hapis cezası alternatif yaptırımlara çevrilebilir. Bunlara örnek olarak adli para cezası, belirli alanlara girmekten yasaklanma verilebilir.)
(***: İşlediği suçtan dolayı 2 yıl ve daha az süreli hapis cezasına çarptırılan kişinin daha önceden 3 aydan fazla kasti bi suçtan hüküm altında bulunmaması ve mahkemede bu kişinin yargılama sürecinde pişman olduğuna dair mahkemede kanaat uyanırsa ceza ertelenebilir.
Mahkemenin kurmuş olduğu bu hüküm sonucunda yargılama sonuçlanmış olacaktır.
Seri muhakemenin uygulanamayacağı haller:
- Birden çok kişiyle işlenen suçlarda şüpheli olarak yargılama sürecine katılanlardan biri bu yargılama usulünü kabul etmez ise
- Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilecek hallerde (ceza yargılamaları iki aşamalıdır. Soruşturma ve kovuşturma aşamaları. Soruşturma aşamasında üzerinize atılı suçu işlediğinize dair yeterli şüphe oluşturacak bilgiler deliller varsa kovuşturma aşamasına geçilir.)
- Yaş küçüklüğü, sağır ve dilsizlik durumu veya akıl hastalığı durumlarında (Bu kişiler manipüle edilmeye açık kişilerdir. Seri muhakeme usulünü kabulde kişinin hür iradesinin bulunması istenmektedir.)
- Önödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlar (Önödeme: Yaptırımı adli para cezası veya 6 aydan az süreli hapis cezası olan suçlarda belli bir miktar para ödemesine hükmedilip yargılama sürecinin sonlandırılmasıdır.) (Uzlaştırma: suçu işleyen kişiyle bu suçtan zarar gören mağdurun, Cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilmiş tarafsız avukat gözetiminde anlaşmasıdır.)
Önödeme kapsamına ilişkin suçların tablosuna ulaşmak için link:
Uzlaştırma kapsamına ilişkin suçların tablosuna ulaşmak için link:
